Nawojowa - trochę informacji

 


To w wielkim skrócie historia Nawojowej. 
___________________________________________________________________________________________________________

Herb Nawojowej Piotr Nawojowski Pałac Stadnickich hr. Adam Stadnicki Bł. Julia Rodzińska
___________________________________________________________________________________________________________

Gmina Nawojowa  

położona jest w dolinie rzeki Kamienicy w Beskidzie Sądeckim w sąsiedztwie Nowego Sącza, przy drodze Nowy Sącz - Łabowa - Krynica. Zajmuje obszar 49,17 km2 z czego ok. 41% obszaru zajmują lasy, w których dominuje jodła 

i buk. Zamieszkuje ją niewiele ponad 7 tys. mieszkańców. W skład gminy wchodzi 8 wsi: Bącza Kunina, Frycowa, Homrzyska, Nawojowa, Popardowa, Złotne, Żeleźnikowa Mała i Żeleźnikowa Wielka.

 

Nawojowa  

założona została przed 1325 rokiem jako wieś rycerska. Nazwa jej pochodzi od rycerza Nawoja z Tęczyna herbu Topór (zm. 1325r.).Od jego imienia zaczęto nazywać miejscowość Nawoją (strażnica Nawoja). Mogło to być za czasów Bolesława Chrobrego, który utrwalał granice południowej Polski (X/XIw.).

Według zapisów Frycowa istniała w 1379r., a Kunina lokowana była przed 1400 rokiem. Przed rokiem 1320 istniała również wieś Żeleźnikowa, którą władał Stary Sącz. Powstanie Homrzysk datowane jest na lata 1454-1572. Mapa historyczna sądecczyzny 

z 1929 roku rejestruje również wieś Popardową. Powstanie Bączej i Złotnego datuje się na lata późniejsze.

Na przestrzeni wieków właścicielami Nawojowej byli m.in. w 1465r. Tomasz Nawojowski, szlachcic herbu Stary Koń. Po bezpotomnie zmarłym Piotrze Nawojowskim w 1593r. dobra nawojowskie należały do przedstawicieli wielu szlachetnych rodów. Były m.innymi w posiadaniu Branickich, Lubomirskich, aż w końcu ostatnimi właścicielami Nawojowej przez 146 lat została rodzina hr. Stadnickich wywodząca się ze Stadnik k/Dobczyc.

Dobra nawojowskie wykupił w 1799 r. Franciszek hr. Stadnicki. Odtąd majątek nawojowski przekazywany był kolejnym dziedzicom. Byli to: Jan Kanty Stadnicki, Edward Maria Adolf Stadnicki, Edward Adam Stadnicki i ostatni jej właściciel Adam Zbigniew Leon Stadnicki (ur. 10.IV.1882r. zm.10.III.1982r. Pochowany w krypcie kościoła parafialnego w Nawojowej).

Nawojowa swój rozwój zawdzięcza właśnie tej rodzinie. Szczególne zasługi dla Nawojowej poczynił jej ostatni właściciel Adam Stadnicki. Prowadził on szeroką działalność społeczną, gospodarczą i kulturalną.

Największą część majątku Stadnickich stanowiły lasy. W 1939r. było to około dziewięciu tysięcy hektarów na ziemiach polskich i około dwóch tysięcy na Morawach. Jako wielki miłośnik lasu wprowadził na początku XXw. postępowe metody pracy w leśnictwie na Sądecczyźnie. W 1945r. w Polsce i w 1948r. w Czechosłowacji nowe władze zabrały mu posiadany majątek wraz 

z rezydencjami w Nawojowej i Vranovie. Zamieszkał wtedy z żoną Stefanią w Osoli.

 

Parafia

Powstała w 1325 roku. Obecny kościół pw. Nawiedz. NMP jest trzecim z kolei. Niewiele można powiedzieć o pierwszej świątyni. Druga z kolei wybudowana została w początkach XV wieku w stylu gotyckim, wykonana z drewna modrzewiowego.

Obecny kościół powstawał w latach 1894-98. Proboszczem parafii był wówczas ks. Jakub Żabecki. Kolatorami kościoła była rodzina hr. Stadnickich. Świątynię wyposażono w zabytki i dzieła sztuki przeniesione ze starego kościółka, m.in. renesansowy pomnik Piotra Nawojowskiego z 1593r., dwa ołtarze barokowe, ambonę, stacje drogi krzyżowej. W latach 1930-31 kościół otrzymał polichromię zaprojektowaną przez Karola Polityńskiego ze Lwowa. W 1993r. wykonano nowy ołtarz główny w którym znajduje się przepiękny obraz włoski “Madonna z Dzieciątkiem” ofiarowany przez rodzinę hr. Stadnickich, których doczesne szczątki spoczywają w krypcie pod kościołem.

W latach 1991-94 kościół poddano gruntownej odnowie. Kościół wraz z otoczeniem wpisany został do rejestru zabytków w 1993r.

Z okazji Roku Jubileuszowego oraz na pamiątkę pobytu Ojca Świętego Jana Pawła II na Sądecczyźnie parafianie ufundowali dwa nowe dzwony: “Maryja” i “Ambroży”.

W Nawojowej 16.03.1899r. urodziła się s.Julia Rodzińska, beatyfikowana podczas wizyty Ojca Świętego w 1999r. Jej dom rodzinny, tzw. “organistówka” wybudowana została w 1729r. i znajduje się w pobliżu kościoła.

 

Pałac

Pałac w Nawojowej był rodową siedzibą Stadnickich. Rezydencja ta, położona na wzniesieniu przy drodze z Nowego Sącza do Krynicy składa się z dwóch skrzydeł połączonych w 1838r. przez Edwarda Stadnickiego. Starszą dwupiętrową część zbudował Piotr Nawojowski - prawdopodobnie między 1580 - 1590 rokiem.

W latach 1911/12, 1920/21 i w 1928 roku Adam Stadnicki dokonał gruntownego remontu i modernizacji pałacu, m.in.: założono centralne ogrzewanie wodne, przeprowadzono kanalizację, wodociąg oraz zainstalowano oświetlenie elektryczne. Prądu do oświetlenia pałacu, folwarku i mieszkań fornali dostarczał tartak parowy.

Około 1840 r. Edward Stadnicki ze szwagrem Kazimierzem Krasickim założyli zachowany do naszych czasów park. Ma on prawie 11 ha powierzchni.

 

Nadleśnictwo Nawojowa

Administruje ponad 20tys. ha lasów. Lesistość terenów wynosi średnio 55%. Ponad 1/3 lasów Nadleśnictwa położona jest w paśmie Jaworzyny Krynickiej u źródeł i wzdłuż biegu rzeki Kamienicy. Wchodzi w skład Popradzkiego Parku Krajobrazowego. 

Na terenie tym znajdują się 3 rezerwaty ścisłe; Uhryń, Łabowiec, Barnowiec, w których w bardzo dobrym stanie zachowały się typowe dla tego regionu fragmenty lasów jodłowo - bukowych regla dolnego (w większości buczyna karpacka). Najstarsze jeszcze żywe jodły mają około 300 lat. Rezerwaty powstały w latach 1906 i 1924. Całość lasów charakteryzuje się bogatą florą 

i fauną. Występują wszystkie gatunki roślin typowe dla regla dolnego. Z występujących zwierząt i ptaków należy wymienić jelenia, dzika, sarnę, wilka, rysia, bociana czarnego, jarząbka oraz liczne ptaki drapieżne.

 

Szlaki turystyczne:

Przez Nawojową prowadzą górskie szlaki turystyczne:

  • niebieski szlak na pasmo Jaworzyny Krynickiej rozpoczynający się w Nawojowej centrum w kierunku na Bączą Kuninę - Ostrą (836 m npm.), dalej zielonym szlakiem na Makowicę (948 m npm.) - aż do szlaku czerwonego na Pisaną Halę (1038 m npm.), przez Zadnie Góry (969 m npm.), do Łabowskiej Hali i na Jaworzynę Krynicką(114 m npm.)

  • żółty szlak prowadzi szczytami Popardowej Niżnej, przez Sokolnik (669 m npm.) na Margoń (774m npm) dalej do Florynki, Ropy i Gorlic.

  • żółty szlak Frycowa - Pisana Hala

trasy turystyki rowerowej, szlak turystyki konnej.