Przyroda naszej gminy

Gmina Nawojowa położona jest w Beskidzie Sądeckim (Złotne, Homrzyska, Żeleźnikowa Mała, Bącza Kunina, część Frycowej) i Niskim (Popardowa i część Frycowej) oraz Kotlinie Sądeckiej (Nawojowa i Żeleźnikowa Wielka).

Gmina w większości ma charakter górski, góry te zaliczane są do gór średnich. Nawojowa i Żeleźnikowa Wielka leżą w terenach podgórskich. Wysokość nad poziom morza waha się od ok. 370 m (granica z Nowym Sączem nad Kamienicą, okolice cmentarza w Żeleźnikowej Wielkiej) do 1033 m (Hala Pisana nad Złotnym w Beskidzie Sądeckim) i 737 m (Margań Wyżna w Popardowej w Beskidzie Niskim).

Cała gmina leży w dorzeczu Kamienicy Nawojowskiej za wyjątkiem Żeleźnikowej Wielkiej z której wody spływają do Popradu. Kamienica Nawojowska stanowi dorzecze Dunajca (II rzędu), które z kolei stanowi dorzecze Wisły (I rzędu) i w efekcie zlewnię Morza Bałtyckiego.

Teren gminy znajduje się w zasięgu występowania Głównego Zbiornika Wód Podziemnych - Dolina Rzeki Dunajec.

Gmina wg regionalizacji ekoklimatycznej należy do strefy ekoklimatycznej G-karpackiej, makroregionu ekoklimatycznego - 4 gór średnich Beskidu Sądeckiego. Klimat ten ma charakter górski, a więc spadek średniej temperatury i wzrost średniej ilości opadów przebiega wraz ze wzrostem wysokości nad poziom morza. Duże znaczenie ma również ekspozycja słoneczna i rzeźba terenu.

Wraz ze wzrostem wysokości nad poziom morza średnie roczne temperatury powietrza spadają o ok. 0,5oC na każde 100 m, a suma opadów rocznych wzrasta o ok. 60 mm.

Panującymi wiatrami są wiatry z kierunków zachodnich i południowych. Długość zalegania pokrywy śnieżnej jest zróżnicowane w zależności od wysokości n.p.m. oraz wystawy terenu od 100 do 140 dni.

Długość okresu wegetacyjnego waha się w granicach od 170 do 220 dni. Częstym zjawiskiem występującym w górach są zakłócenia pionowego układu termicznego, zwane inwersją temperatury.

Obszar gminy położony jest w zakresie budowy geologicznej i gleby w tzw. Zewnętrznych Karpatach Zachodnich, które zbudowane są z warstw magurskich i podmagurskich zwanych fliszem karpackim składającym się z ułożonych na przemian piaskowców, iłów, zlepieńców i łupków. Są to utwory trzeciorzędowe. Na zwietrzelinach tych utworów powstały gleby brunatne (kwaśne, typowe, bielicowane), które stanowią prawie 100% gleb gminy.

Na terenie gminy występują dwa piętra klimatyczno - roślinne: pogórze i dolnoreglowe.

Obszar gminy w 43% pokryty jest lasami co odpowiada średniej lesistości powiatu nowosądeckiego.

Udział poszczególnych gatunków przedstawia się następująco:

- jodła pospolita ok. 50%,

- buk zwyczajny ok. 20%,

- sosna pospolita ok. 20%,

- pozostałe 10% klon, jawor, jesion wyniosły, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, grab pospolity, brzoza brodawkowata, lipa drobnolistna, olsza czarna i szara, modrzew europejski, świerk pospolity, wiąz górski i polny, a także wprowadzone sztucznie w latach 20-tych XX wieku jedlica, daglezja i sosna limba.

Ciekawe są liczne gatunki wierzb nad rzeką Kamienicą m.in. wierzba uszata, szara, osika, iwa, wawrzynkowa, siwa, krucha, laurowa, purpurowa, trójpręcikowa, wiciowa i inne.

Wśród krzewów należy wymienić naturalne fragmenty z porzeczkami; czerwoną, czarną i agrestem w rejonie Złotnego i Popardowej. Licznie występuje bez czarny i koralowy.

Na wyróżnienie zasługuje wawrzynek wilcze łyko pięknie kwitnący jeszcze przy pokrywie śnieżnej o liliowych kwiatach kwitnących przed rozwojem liści. Z bardziej dekoracyjnych należy wymienić jarzębinę koralową, głóg jedno i dwuszyjkowy, tarninę i kalinę koralową.

Z roślin runa na uwagę zasługuje ze względu na piękność i rzadkość występowania lilia złotogłów, orlik pospolity, mieczyk dachówkowaty, liczne storczyki i goryczki, dziewięćsił bezłodygowy, śnieżyczka przebiśnieg, bluszcz pospolity, barwinek pospolity i inne.

Ciekawy świat paproci, mchów, porostów i grzybów. Szczególnie te ostatnie zasługują na wyróżnienie ze względu na coraz liczniejsze w ostatnich latach występowania. Głównie gatunki szlachetne i jadalne takie jak borowiki i rydze. Jest to dowodem na zdecydowaną poprawę czystości gleb, wód i powietrza.

Niezwykle ciekawy jest świat zwierząt na terenie gminy Nawojowa.

Wśród płazów najciekawsze to salamandra plamista zwana też jaszczurem górskim, kumak górski i traszka karpacka. Z gadów warto wymienić gniewosza plamistego i jaszczurkę żyworodną. Z ryb należy pamiętać o gatunkach chronionych takich jak, głowacz pręgopłetny, koza, strzelba potokowa i śliz.

Niezwykle bogaty i ciekawy jest świat ptaków m.in. gatunki pod ścisłą ochroną i zagrożone jak: zimorodek, dzięcioł białogrzbiety, wilga, dudek, kraska, bocian czarny, głuszec, puchacz, orlik krzykliwy, orzeł przedni.

Ssaki na terenie gminy posiadają przedstawicieli równie ciekawych i rzadkich, a najciekawsze to koszatka, popielica, wydra, żbik, ryś, wilk, niedźwiedź brunatny.

Podsumowując należy stwierdzić, że przyroda gminy Nawojowa należy do niezwykle wartościowych, a często unikatowych fragmentów naszej przyrody ojczystej i należy ją otoczyć staranną opieką oraz dbałością, aby pozostała zachowana dla przyszłych pokoleń w stanie co najmniej tak dobrym jak obecnie.

Stanisław Michalik