INFORMACJA PAŁACU

  1. Rys historyczny
  2. Zamek w Nawojowej zbudował Piotr Nawojowski między 1580 a 1590 rokiem. Po jego bezdzietnej śmierci (1595 rok) nabył dobra nawojowskie wraz z zamkiem Grzegorz Branicki – starosta niepołomicki i oddał je na wiano swej córce Annie zaślubionej Sebastianowi Lubomirskiemu – kasztelanowi wojnickiemu (1601 rok). Odtąd dobra nawojowskie pozostawały bez przerwy w posiadaniu Lubomirskich, aż do śmierci księcia Józefa Karola Lubomirskiego (1713 rok). Po nim przeszły na własność jego córki Józefy Marii zaślubionej księciu Sanguszce. Później znów dostały się księciu Franciszkowi Ferdynandowi Lubomirskiemu -–miecznikowi wielkiemu koronnemu, który je sprzedał w roku 1763 kniaziowi Józefowi Massalskiemu. Po ojcu odziedziczyła je Apolonia z Massalskich księżna de Ligne i zastawiła niebawem Pontianowi hrabiemu Harscamp z Belgii, wreszcie sprzedała je w 1799 roku Franciszkowi hrabiemu Stadnickiemu – staroście ostrzeszowskiemu, właścicielowi Żmigrodu i Dukli, on zaś oddał je w posagu córce swej Tekli, żonie Jana Kantego hrabiego Stadnickiego. Na koniec po śmierci rodziców w 1842 roku odziedziczył je Edward hrabia Stadnicki (zm. 1902 roku), który ten zamek powiększył i upiększył. W 1905 roku administrację zamku przejął ostatni właściciel Adam Zbigniew hrabia Stadnicki (ur. 1882r. zm. 1982r. – pochowany w kościele w Nawojowej), który zamek znacznie zmodernizował (wprowadził m.in. oświetlenie elektryczne i centralne ogrzewanie). Był on z wykształcenia leśnikiem (studiował w Wiedniu i Monachium). W swoich licznych lasach wprowadzał wzorową gospodarkę leśną. Położył zasługi w utworzeniu Pienińskiego Parku Narodowego, któremu darował 20 ha lasu. W okresie okupacji hitlerowskiej zarówno on, jak i jego synowie uczestniczyli w działalności podziemnej AK (tu w Nawojowej rozpoczynał się jeden ze szlaków kurierskich na Węgry). W 1945 roku zamek przechodzi na własność skarbu państwa...

    W latach 1945 – 1982 był on siedzibą Państwowego Technikum Hodowlanego. Dnia 07.09.1982 zamek przekazany na siedzibę Nowosądeckiego Ośrodka Postępu Rolniczego.

  3. Opis zamku

Obecny zamek składa się z trzech części. Część pierwsza to budynek główny, pierwotnie wolnostojący. Jest najstarszą budowlą (XVI w.). Posiada bardzo grube mury. W piwnicach i przyziemiu – sklepienia kolebkowe z lunetami oraz renesansowe i neogotyckie obramienia drzwi i okien. Strop nad piętrem w pomieszczeniach północnych posiada sufity polichromowane o treści wyobrażającej krajobrazy romantyczne, ujęte we fryzy z medalionami (polichromia – XIXw.)

Część pomieszczeń posiada ozdobne podłogi parkietowe, interesującą stolarkę okienną i drzwiową oraz piękne białe kaflowe piece bogato zdobione (XIXw.). Na piętrze w pokoju środkowym od strony północnej znajduje się XVI wieczny renesansowy kominek z białego marmuru. Na parterze w dużym pokoju od strony północnej (obecnie biblioteka) znajdują się drewniane szafy kątowe z II połowy XVIII w. (stolarka z bogatą dekoracją rzeźbiarską). Ciekawymi zewnętrznymi detalami architektonicznymi są: kamienne schody z tarasem i balustradą, gzymsy nadokienne i gzymsy główne wieńczące ściany oraz herb rodowy Stadnickich “Szreniawa”, umieszczony w części naczółkowej frontu, ujęty w dekoracyjną formę roślinną i koronę. Od strony północnej, na poziomie wysokiego parteru, kamienny balkon (z piaskowca) o ozdobnej balustradzie maswerkowej. Część druga, to wieża o charakterze romantycznego neogotyku. Wieża została zbudowana w XVI/XVII w, a następnie po pożarze została przebudowana. W 1852 roku w dniu ślubu hrabiego Edwarda Stadnickiego zamek został strawiony przez pożar. Po pożarze zamek został odbudowany i przebudowany przez znanego architekta Szyszko – Bohusza. Odtąd zamek przybrał właściwą formę pałacu.

Część trzecia stanowi niejako odrębne skrzydło dzielące się na trzy człony. Człon pierwszy – przylegający do wieży – stanowi budowlę wykonaną w XVII w. Tu mieściła się m.in. kaplica zamkowa przebudowana następnie (po pożarze w 1852 roku) na salę balową (po dawnej kaplicy pozostały okna w kształcie krzyża – jest to widoczne z dziedzińca). W sali balowej znajdują się dwa piece rokokowe z II połowy XVIII wieku, drewniany dziesięcioramienny pająk barokowy z I połowy XVIII wieku, stolarka z bogatą dekoracją snycerską drzwiowa – XVIII i XIX wieku, okienna – XIX wieku, oraz boazeria płycinowa. Obok sali balowej, od strony północnej, dawna oranżeria (obecnie gabinet Dyrektora ODR). Pomieszczenie to posiadało dach pulpitowy oszklony, na stalowej konstrukcji (obecnie kryty blachą), podłogę z płytek kamionkowych (obecnie parkiet) i misę wodotrysku. Znajdują się tu: neogotycki piec oraz neogotycka stolarka okienna z XIX wieku.

W czasie różnych prac (budowa tzw. tunelu ułatwiającego dostęp do piwnic zamkowych) w piwnicach i na parterze odsłonięto kamienne portale o gotyckim rysunku. W północno – wschód. przyporze odkryto kręte schodki prowadzące z 1- go piętra w dół. Wskazywałoby to na potwierdzenie przypuszczeń, że Piotr Nawojowski zbudował zamek na murach dawnej wartowni granicznej.

W starszej części pałacu w latach międzywojennych w pokojach przyziemia znajdowała się kuchnia, kredens i spiżarnia. Niżej w suchych piwnicach przechowywano krasiczyńskie miody oraz owoce i kilkaset butelek węgierskiego i francuskiego wina (przed II wojną najstarsze było z 1730r.). Na pierwszym piętrze mieściła się biblioteka, salon, pokoje Heleny Stadnickiej. Na drugim piętrze były sale lekcyjne dla dzieci Adama Stadnickiego. W tych pokojach, w czasie okupacji, stacjonowało wojsko niemieckie, a potem radzieckie.

......................

Do ciekawych zewnętrznych detali architektonicznych w tej części należą: rzeźba Matki Boskiej Bolesnej – XVIII wiek – umieszczona w niszy na frontowej ścianie tego skrzydła oraz krużganek – loggia w stylu wawelskim (wykonany podczas przebudowy zamku w 1928 roku) – łączący dawną oranżerię z wieżą.

Człon środkowy i trzeci będące przedłużeniem członu pierwszego (z oddzielnymi klatkami schodowymi) zostały zbudowane w XIX wieku w stylu neogotyckim podczas odbudowy i przebudowy zamku.

W 1912 roku ostatni właściciel hrabia Adam Stadnicki odnowił tą część pałacu przeprowadzając przez środek system korytarzowy. Przed II wojną światową mieściły się tu:

na piętrze – pokoje dla gości, na parterze – pomieszczenia administracyjne i izby mieszkalne.

W 1954 roku człony te częściowo spłonęły. Zniszczeniu uległy: boazeria, stolarka oraz częściowo stropy. Po pożarze część tą wyremontowano.

 

Informacje pochodzą z opracowania Antoniego Komara i Anny Bomba.